เกร็ดความรู้จากหนังสือสังคีตสัมพันธ์ กรมประชาสัมพันธ์น้อมเศียรอภิวันท์ 84 พรรษา มหาราชา

หนังสือสังคีตสัมพันธ์ กรมประชาสัมพันธ์น้อมเศียรอภิวันท์ 84 พรรษา มหาราชา

ผู้แต่ง : ส่วนบริหารการดนตรี สถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย กรมประชาสัมพันธ์

          ในหนังสือสังคีตสัมพันธ์ กรมประชาสัมพันธ์น้อมเศียรอภิวันท์ 84 พรรษา มหาราชา ประกอบด้วยเรื่องราวต่างๆ ดังนี้

          1. พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชกับพระอัจฉริยภาพทางดนตรี  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเป็นครูดนตรีแห่งแผ่นดิน  ผู้เรืองศาสตร์สารพัน เป็นนักสร้างสรรค์พัฒนามีความเมตตาต่อศิลปิน กอปรกิจเป็นแบบอย่าง  และมีความกว้างไกลในทัศนีย์ พระราชกรณียกิจของพระองค์สะท้อนให้เห็นถึงสายพระเนตรอันกว้างไกลที่จะสร้างความแข็งแกร่งให้กับวงการดนตรีไทยและสากลอย่างต่อเนื่อง

          2. โน้ตเพลงไทยเล่มแรกของชาติ ชื่อหนังสือ “โน้ตเพลงไทยเล่ม 1-2,3 จัดพิมพ์โดยกรมศิลปากร 

เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ เนื่องในมหามงคลวโรกาสฉลองสิริราชสมบัติ 50 ปี    (พ.ศ.2539)

          3. ปฐมบทดนตรีไทย กล่าวถึงประวัติวงดนตรีไทยกรมประชาสัมพันธ์ เมื่อพันเอกหลวงสารานุประพันธ์เข้ามาดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมโฆษณาการ ได้มีการตั้งแผนกดนตรีไทย และวงดนตรีไทยเป็นที่รู้จักมากขึ้นจากการบรรเลงออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย  และจรรโลงใจดนตรีสากล กล่าวถึง วงดนตรีสากลกรมประชาสัมพันธ์ มีการแบ่งยุคภายในด้วยกัน 5 ยุคในอดีต สิ้นสุดปีพ.ศ.2516 และหลังพ.ศ.2540 มีการปรับโครงสร้างหน่วยงานใหม่

          4. หลักวิชาดนตรีไทย  ซึ่งครูมนตรี ตราโมทได้กล่าวถึงหลักวิชาดนตรีไทยไว้ว่า สามารถจำแนกออกได้เป็น 4 ประการ คือ 1.หลักแห่งการผสมเสียงดนตรีเข้าเป็นวง 2.หลักการแบ่งหน้าที่ของเครื่องดนตรีต่างๆที่ผสมอยู่ในวง 3.หลักแห่งการแต่งเพลง และ4.หลักของการบรรเลง

          5. ศิลปินแห่งชาติกรมประชาสัมพันธ์ทั้ง 6 คน ประกอบด้วย 1.บุญยงค์ เกตุคง 2.จำเนียร ศรีไทยพันธ์ 3.รวงทอง ทองลั่นทม 4.เพ็ญศรี พุ่มชูศรี 5.สุดจิตต์ ดุริยประณีต และ6.มัณฑนา โมรากุล

          6. กลอนคุณพรพิรุณ กล่าวถึง ลักษณะดนตรี ความสวยงามและมีคุณค่าของดนตรีไทย

          7. ผู้มีคุณูปการแก่งานสังคีตสัมพันธ์ ได้แก่ ครูคงศักดิ์ คำศิริ  ครูเอื้อ สุนทรสนาน  พลโทม.ล.ขาบ กุญชร  และครูพุ่ม บาปุยะวาทย์

          8. กำเนิดวงดนตรีผสม “สังคีตสัมพันธ์”  บรรยากาศของดนตรีไทยในช่วง พ.ศ.2477-2489  ก่อนเกิดเพลงผสม จัดอยู่ในภาวะมืดมน  เพราะรัฐบาลสมัยนั้น  นอกจากจะไม่ส่งเสริมดนตรีไทยแล้ว ยังหันไปสนับสนุนให้คนไทยเล่นดนตรีแบบตะวันตก ยังคงมีเพียงนักดนตรีบางท่าน เช่น หลวงประดิษฐไพเราะที่ยังคงแต่งเพลงต่อไปอย่างไม่ย่อท้อ ในเวลาต่อมามีการทำวงดนตรีผสมขึ้น โดยที่ยังรักษาความเป็นไทยไว้  เพื่อเชิดชูเพลงไทยให้จำง่ายขึ้น  โดยนำดนตรีไทยมาบรรเลงแบบสากลและรักษาบรรยากาศแบบไทยๆ ไว้ได้อย่างผสมกลมกลืน

แนวความคิดหลักของดนตรีผสมสังคีตสัมพันธ์ คือการเทียบเสียงเครื่องดนตรีไทยให้สูงขึ้น  เพื่อให้เข้ากับวงสากลประเภทบิกแบนด์ และได้ทดลองสร้างเพลงผสม “เขมรไทรโยค” ขึ้นเป็นเพลงแรก ส่วนเพลงผสมสังคีตสัมพันธ์เพลงแรก คือ “เพลงกระแต”

  ประชาชนเริ่มหันมาฟังเพลงไทยที่แปลงมาเป็นเพลงไทยสากลกันมากขึ้น เพราะคุ้นกับเพลงไทยอยู่แล้ว เมื่อนำมาใส่จังหวะให้กระชับขึ้นตามแบบดนตรีสากล โดยมีเนื้อร้องแบบเพลงไทย และร้องอย่างไม่เอื้อนมากเท่าเพลงไทย จึงเป็นเพลงที่ฟังง่ายและมีความไพเราะ อย่างไรก็ตาม ก็ยังมีผู้วิพากษ์วิจารณ์เพลงไทยแบบนี้ว่าเสียเอกลักษณ์ ความงาม และความไพเราะของเพลงไทยดั้งเดิม เป็นการทำลายศิลปะของชาติ

            เพลงสังคีตสัมพันธ์มาโด่งดังเมื่อกรมประชาสัมพันธ์เปิดสถานีโทรทัศน์ช่อง 4 บางขุนพรหมขึ้น วงดนตรีสังคีตสัมพันธ์ของกรมประชาสัมพันธ์เป็นวงดนตรีวงแรกที่ได้แสดงเปิดสถานี กรมประชาสัมพันธ์เริ่มมีงานบรรเลงทางสถานีวิทยุ สถานีโทรทัศน์และงานแสดงตามโรงภาพยนตร์มากขึ้น  เสียงต่อต้านก็ลดน้อยลงตามลำดับ จนเป็นที่นิยม

9. นิยามศัพท์สังคีตสัมพันธ์  ประกอบด้วยความหมายของสังคีต  สัมพันธ์  สังคีตสัมพันธ์  เพลงผสม  ดนตรีผสม และสังคีตประยุกต์  ซึ่งสังคีตสัมพันธ์ คือการบรรเลงผสมเคล้ากันไปตลอดเพลง  แต่สังคีตประยุกต์ คือการบรรเลง “สลับกัน”  ระหว่างเครื่องดนตรีไทยกับเครื่องดนตรีสากล   ดนตรีสังคีตสัมพันธ์มีเพลงรวมทั้งสิ้น 103 เพลง

          10. กลวิธีปรับระดับเสียงของเครื่องดนตรีไทย และการกำหนดหน้าที่และทำนองของเครื่องดนตรี

          11. ที่มาของทำนองเพลงไทย เช่น เพลงปทุมมาลย์ และเพลงพุ่มพวงดวงใจ มาจากเพลงเขมรพวง สองชั้น นานาทัศนะ เป็นคำพูดจากบุคคลสำคัญทางการดนตรี ที่พูดถึงสังคีตสัมพันธ์ของกรมประชาสัมพันธ์ และเสียงจากศิลปิน เป็นคำพูดจากศิลปินของกรมประชาสัมพันธ์ที่พูดถึงสังคีตสัมพันธ์

          12. ข้อมูลเกี่ยวกับเพลงสังคีตสัมพันธ์ทั้ง 84 เพลง ประกอบด้วยรายชื่อเพลงผสมสังคีตสัมพันธ์ทั้ง 84 เพลง แต่ละเพลงจะมีรายละเอียดผู้แต่งทำนองและคำร้อง  เนื้อร้อง และโน้ตเพลง และสุดท้ายมีการสรุปรายชื่อเพลงผสม ชื่อเพลงไทย เจ้าของเดิม ผู้ดัดแปลงทำนอง ผู้ประพันธ์เนื้อร้องและเนื้อร้องวรรคแรก

บรรณานุกรม

ส่วนบริหารการดนตรี สถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย กรมประชาสัมพันธ์. (2554). สังคีตสัมพันธ์
        กรมประชาสัมพันธ์น้อมเศียรอภิวันท์ 84 พรรษา มหาราชา. กรุงเทพฯ: กรมประชาสัมพันธ์.